Сядзіба Святопалк-Чацвярцінскіх у Жэлудку

На Яндэкс і Гугл мапах.

За многія стагодзьдзі ўладальнікамі Жэлудку былі Палуьбінскія, Сапегі, Фрацкевіч-Радзімінскія, Цызэнгаўзэны. На пачатку XX стагодзьдзя маёнтак перайшоў да Святопалк-Чацвярцінскіх як пасаг жонкі. Менавіта яны збудавалі тут асабняк у стылі мадэрн і неабарока.

Цікавы факт з інтэрнэту: Святопалк-Чацвярцінскія лічылі сябе нашчадкамі князя Рурыка. Дакладней — Сьвятопалка Ізяславіча, унука Яраслава Мудрага з роду Рурыкавічаў. Аднак сучасная генэтычная экспэртыза ня здолела пацьвердзіць гэтае паходжаньне.

Будоўля сядзібы пачалася ў 1907 годзе і завяршылася ўжо ў 1908-м. Гэта не першая вялікая будыніна, якую я сустракаў, узьведзеная за адзін-два гады — і гэта мяне ўражвае. Праект палаца стварыў модны ў той час польска-італьянскі архітэктар Уладзіслаў Марконі. Ён таксама ўдзельнічаў у будаўніцтве палаца Пуслоўскіх у Косаве.

Кажуць, раней на тэрыторыю сядзібы можна было ўваходзіць вольна. Цяпер уваход каштуе 10 беларускіх рублёў.

На тэрыторыі захаваліся некаторыя гаспадарчыя пабудовы. Напрыклад, у зарасніках можна разгледзець стайню.

Абходзім сядзібу:

Будынак усё яшчэ перадае сваю былую прыгажосьць, але паступова разбураецца.

Гісторыя сядзібы:

З 1908 па 1939 год яна належала Святопалк-Чацвярцінскім. Пасьля распаду Расейскай імпэрыі гэтыя землі адышлі Польшчы, што дазволіла сям’і захаваць уладаньне. Але ў 1939 годзе тэрыторыя перайшла да Савецкага Саюзу — сядзібу нацыяналізавалі. Апошні ўладальнік, Людвік Святопалк-Чацвярцінскі, падчас Другой сусьветнай вайны быў сасланы ў канцлягер Аўсьвенцым, дзе і загінуў у 1941 годзе.

З 1941 па 1944 гады ў будынку знаходзіўся нямецкі вайсковы шпіталь.

У пачатку 1960-х сядзібу перадалі вайсковай часьці ППА. Тут разьмясьцілі клюб, а магчыма, і жылі афіцэрскія сем’і.

Што адбывалася ў будынку з 1983 па 1991 год — нявядома.

У 1992 годзе сядзібу перадалі аднаму з падразьдзяленьняў Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, што займалася мэханізацыяй сельскай гаспадаркі. Гаспадарчая дзейнасьць амаль не вялася, затое праходзілі здымкі кінафільмаў і музычных кліпаў. Найбольш вядомы — фільм жахаў 2010 году «Масакра» пра мядзьведзя-пярэваратня, зьняты паводле старых беларускіх паданьняў. Хадзілі чуткі, што падчас здымак група ўчыніла пажар дзеля эфэкту апалёных сьцен, аднак, па сьлядах відаць, што выкарыстоўвалі чорную фарбу:

У 2014 годзе сядзібу прадалі з аўкцыёну. Яе набылі інвэстары з Масквы. Умовай валоданьня было аднаўленьне будынку, але гэтага не адбылося. Потым іх пазбавілі права ўласнасьці, і цяпер дом ізноў стаіць без гаспадара.

Ад арыгінальных інтэр’ераў нічога не засталося.

Хіба што — лесьвіца:

Мабыць, лесьвіца — самае прыгожае месца ў палацы. Паводле Інстаграму, дзеля яе сюды прыяжджаюць турысты.

Антон вывучае падваконьне:

Дзьверы:

Розэткі:

Сьляды савецкага пэрыяду:

Улетку ў палацы жывуць ластаўкі (глядзіце відэа са гукам):

Ластаўкі лётаюць пастаянна — толькі калі нехта заходзіць унутр. Так птушкі адганяюць чужынцаў ад сваіх гнёздаў.

Тое, што сядзіба была ўзьведзеная ў 1908 годзе, наштурхнула мяне на думку: чалавек дрэнна ўсведамляе, у якім гістарычным моманце ён знаходзіцца. Менш чым празь дзесяць гадоў пасьля будоўлі краіна, дзе стаяў гэты дом, перастала існаваць. Калі б людзі тады гэта разумелі, яны, магчыма, не будавалі б палацаў, а прадавалі зямлю. Але, знаходзячыся ўнутры працэсу, здаецца, што ўсё будзе вечным. Чым даўжэй выглядае эпоха, тым больш непарушнай яна ўспрымаецца.

Хоць палац у Жэлудку быў уражлівы, Святопалк-Чацвярцінскія бывалі тут нячаста, аддаючы перавагу жыцьцю ў Варшаве. І гэты факт ізноў прымушае задумацца: хто ж такія беларусы?

Традыцыйнае сэлфі:

Варта наведаць.

4 жніўня 2023